Pogadajmy o przyszłości. Jak wspierać dziecko w wyborze szkoły?

Ósma klasa to szczególny rok w życiu uczniów szkoły podstawowej. Przed nimi pierwsze dorosłe wyzwanie – wybór szkoły średniej, profilu klasy w liceum ogólnokształcącym lub branży, w której chcą się kształcić w technikum lub szkole branżowej I stopnia. Nie jest łatwo podejmować wiążące decyzje w wieku 14-15 lat, dlatego właśnie podejmowanie decyzji powinno być procesem, który mysi rozpocząć się najpóźniej w VIII klasie. W artykule podpowiadamy, jak wspierać dziecko w wyborze szkoły. Zwracamy uwagę nie tylko na predyspozycje, sympatie i antypatie do poszczególnych przedmiotów, ale również temperament oraz czynniki zewnętrzne mogące mieć istotny wpływ na decyzje młodego człowieka.

Dla wielu nastolatków okres wyboru szkoły to ogromny stres. Ich własny chaos wyobrażeń i przekonań spotyka się z presją dorosłych.

• Wybierz mat-inf., pójdziesz na politechnikę, będziesz miał dobrą pracę. Kucharze teraz biedują, widzisz, co zrobiła pandemia, nie możesz wybrać gastronomika.

• W humanistycznej klasie ci będzie najlepiej, nie lubisz matematyki.

• Nie wiem, jak sobie poradzisz tam z historią, tyle tam dat do zapamiętania.

• Ta szkoła słynie z wysokiego poziomu, więc nie dasz rady. Zawodówka?

• Przecież masz same trójki i czwórki.

To tylko kilka przykładów „dobrych rad”, które relacjonują nastolatki w gabinecie psychologa. Intencją dorosłych jest rzecz jasna wsparcie i pomoc w określeniu kierunku rozwoju. Jednak czy rzeczywiście takie opinie innych mogą wesprzeć? Czy dzięki takim pytaniom dziecko czuje, że jest wspierane?

Jak wspierać dziecko w wyborze szkoły ponadpodstawowej, aby odpowiedzieć na jego realne potrzeby

Wszystko zależy od tego, w jakiej sytuacji jest dziecko. Do ósmej klasy uczęszczają zarówno ci, którzy mogą pozwolić sobie na cztery lata ogólnokształcącej edukacji, jak i tacy, którzy szybko muszą się usamodzielnić. Oceny mogą mieć takie same. Priorytety? Różne. Stoją bowiem przed nimi inne wyzwania. Uczeń, który myśli o wyborze liceum, nie zarobi na własne utrzymanie. Inna jest sytuacja nastolatków, które szukają szkoły branżowej. Wybierają zawód, który da im pracę możliwie jak najszybciej. Często są to dzieciaki z rodzin o trudnej sytuacji finansowej, pieczy zastępczej, domów dziecka. Realia ich życia i wyborów są więc zupełnie różne. Co nie znaczy, że przy dobrej sytuacji finansowej szkoła branżowa jest złym wyborem i odwrotnie – każdy może skończyć liceum.

Wybór szkoły średniej, czyli rozsądek kontra marzenia, czyli co wybrać, by nie żałować

Wielu nastolatków odczuwa silną presję otoczenia. To przede wszystkim nacisk, by szybko i skutecznie odnieśli sukces. Dorośli z łatwością sprowadzają nastoletnich marzycieli na ziemię. Chcesz być youtuberem? Streamerem? Archeologiem? Tłumaczem? Naprawdę uważasz, że da się na tym zarobić? Sam wydźwięk tych zdań przyprawia o dreszcze.

Nie ma nic złego w marzeniach. Napędzają rozwój, naukę nowych umiejętności, a także sprawiają, że życie nabiera smaku. Warto jest więc powstrzymać tę część siebie, która każe prawić kazania . Lepiej zapytać:

• Co powinien umieć youtuber?

• Zastanawiałeś się, jaki profil klasy mógłby ci ułatwić realizację tego pomysłu?

• Czytałeś o osobach, które wykonują taki zawód? Od czego zaczęli?

• Co ci sprawia w tym przyjemność?

• Czego chciałbyś się nauczyć?

• Jak można cię wesprzeć w tym marzeniu?

Nastoletni umysł jest niezwykle chłonny wrażeń. Marzenia pomagają obrać kierunek. Warto pomagać młodzieży szukać tego, co rzeczywiście sprawia im przyjemność. Wtedy szansa na to, że będą się rozwijać znacząco wzrasta.

Nie ma nic bardziej destrukcyjnego dla rozwoju niż nacisk na rozwijanie umiejętności, które nie przynoszą satysfakcji.

Cechy i kompetencje, które widzi uczeń i jego koledzy

Momentom wyboru towarzyszy często chaos. Jest tyle możliwości, dróg do obrania, nie wiadomo, która przyniesie radość i zadowolenie. Nastoletni uczniowie rzadko mają świadomość własnych zasobów. Uczą się siebie, poszukują, cały czas budują własną tożsamość. Na szczęście obserwują siebie nawzajem. Łatwiej im się odnieść do tego, w czym dobry jest kolega niż oni sami. Dobrze jest skorzystać z tej umiejętności i zapytać całą klasę:

• Wiem, że wielu zastanawia się, co wybrać po szkole podstawowej. Opowiecie trochę o swoich pomysłach? Może zainspirujecie się nawzajem?

• Patryk zastanawia się, w czym jest dobry. Może mu podpowiecie? Znacie się tak długo.

• Słyszę, że trudno jest wam określić, czego chcecie się uczyć. Pomyślcie, co wam sprawia przyjemność? Może zauważyliście coś, w czym naprawdę sprawdza się któryś z kolegów?

Niezwykle wspierającym doświadczeniem jest otrzymanie informacji zwrotnych od grupy. Oczywiście trzeba się umówić z klasą, że skoncentruje się na pomocnych obserwacjach. Pomocną formą są karteczki przyczepione do pleców uczniów, na których inni zapisują cechy i kompetencje, które mogą pomóc w wyborze dalszej edukacji. Kartkę można podzielić na obszary:

• Co umiem?

• Co robię z przyjemnością?

• Mam dużą wiedzę na temat…

• Zawsze interesowało mnie…

Być może obserwacje kolegów będą pomocne. Jest również duża szansa, że wyposażą ucznia w poczucie własnej wartości, o które trudno wśród nastolatków.

Pomagać, ale nie narzucać - jak wspierać, by dziecko mogło samo zadecydować?

W tym jednym pytaniu kryje się cała tajemnica pozytywnego wsparcia. Udzielanie rad sprawia, że nastoletni słuchacz przestaje rozwijać samodzielne myślenie. Trudno wtedy o poszukiwanie rozwiązań.

To, co może się przydać piętnastolatkowi, to perspektywa różnych możliwości. Zadaniem dorosłego jest je pokazać.

Jeszcze niedawno nie zdawałam sobie sprawy, jak ważne jest dla nastolatków to, że można zmienić zdanie. Przebranżowić się, wybrać inny zawód. W świecie dorosłych nie brakuje na to przykładów. Nie chodzi o to, by namawiać ich na wybieranie „byle czego”, bo zawsze mogą zmienić wybór, ale o to, by wiedzieli, że ich wybór nie determinuje całego przyszłego życia. We współczesnym świecie przecież to nieprawda. Już od kilku dekad ludzie migrują, zmieniają charakter pracy, z prawników zmieniają się w stolarzy i robią to dobrze. Z taką świadomością nastolatek może spokojnie przyjrzeć się możliwościom. Z kolei dorosły może podsunąć mu różne oferty szkół, pomóc sprawdzić, czego właściwie tam uczą i co może przydać się w przyszłości.

AUTOR: Natalia Perek

Kalendarz świąt zawodowych listopad

Motywacja i indywidualizacja

Motywacja i indywidualizacja – przykłady ćwiczeń do pracy indywidualnej z uczniem

Motywacja to chęć działania, bycie aktywnym, zaangażowanym. Reguluje kwestię uczenia się. Jednym z rodzajów motywacji jest aktywność wewnętrzna. Sprawia, że uczeń gotów jest do podejmowania decyzji. W jaki sposób, podczas pracy indywidualnej, rozwijać w uczniu motywację? Oto kilka propozycji ćwiczeń, które ułatwią to zadanie.

1. Co mnie motywuje? Ćwiczenie na rozpoznanie elementów motywacji wewnętrznej i zewnętrznej

Jednym z często stosowanych przez doradców zawodowych w praktyce jest ćwiczenie Co mnie motywuje? Podczas pierwszego spotkania warto, aby uczeń zastanowił się, jakie czynniki go motywują. Warto w tym celu poprosić ucznia, aby na kartce A4 wypisał po lewej stronie kartki czynniki materialne, po prawej stronie – czynniki niematerialne. Wyniki mogą posłużyć doradcy do dalszego zastanowienia nad motywatorami, którymi kieruje się uczeń.

2. Lustro prawdę Ci powie. Ćwiczenie wzmacniające samoocenę i odporność ucznia na niepowodzenia

Motywacja silnie związana jest z samooceną. Im wyższe poczucie własnej wartości, tym jednostka jest bardziej chętna do podejmowania różnych działań. Dlatego w praktyce doradczej często wykorzystuję ćwiczenia związane z określeniem poziomu samooceny młodego człowieka. Warto przygotować dla ucznia poniższą tabelę:

Powyższe ćwiczenie powoduje, że uczeń przy wsparciu doradcy dokonuje samooceny, jest pobudzany do autorefleksji. Wyniki umożliwiają określenie obszarów, które mogą być czynnikiem utrudniającym podejmowanie aktywności.

3. Lista marzeń i możliwości. Ćwiczenie pozwalające poznać własne możliwości

Podczas rozmowy indywidualnej warto także przeprowadzić ćwiczenie związane z określeniem marzeń i możliwości ich spełnienia. W tym celu proponuję utworzyć listę, na której znajdzie się na samej górze marzenie dotyczące przyszłości edukacyjno-zawodowej. Gdy uczeń (przy wsparciu doradcy) określi, o czym marzy, można przejść do kolejnego etapu. Zadanie polega na wypisaniu wszystkich czynników, które utrudniają zrealizowanie marzenia bądź takie, które mu nie pasują. Po stworzeniu takiej listy uczeń przeprowadza analizę, na jakie aspekty ma realny wpływ. Może także zaznaczyć, do których czynników potrzebuje wsparcia (na przykład doradcy zawodowego). Ostatni etap, to zaplanowanie małych kroków przybliżających do osiągnięcia celu. Ważne, aby doradca omawiał na bieżąco każdy etap tego ćwiczenia. Dzięki temu uczeń będzie czuł sens tego, co robi.

Bibliografia:

A. Góralewska-Słońska, Poczucie własnej wartości jako potencjał jednostki, „Problemy Profesjologii” nr 2, 2001, s. 101.

Uczenie się przez doświadczenie

Uczenie się przez doświadczenie, czyli cykl Kolba w szkole. Dlaczego każdy uczeń powinien stosować koncepcję Kolba?

Nikt z nas nie jest w stanie przewidzieć przyszłości. Przekonujemy się o tym właściwie każdego dnia. Zdarzenia, których nie sposób przewidzieć, skłaniają do wysunięcia tezy, że jedną z najważniejszych kompetencji przyszłości będzie ciągłe uczenie się tego, czego nawet nie przewidywaliśmy. To właśnie uczenie się nieprzewidzianego będzie stanowiło potrzebę człowieka, znajdzie się w zbiorze jego zainteresowań. Jak uczyć się tego, czego nie da się przewidzieć? Przez doświadczenie. Model uczenia się przez doświadczenie, znany współcześnie jako cykl Kolba. Pokazuje on, że nauka to proces realizowany w następujących po sobie krokach: doświadczenie – refleksja – wiedza – praktyka. Cykl Kolba może stosować każdy nauczyciel, nie tylko doświadczony trener. Sprawdź, jak zmodyfikować proces uczenia, aby był bardziej efektywny.

Na czym polega cykl Kolba? Podstawowe zasady

Cykl Kolba jest nazywany również modelem uczenia się przed doświadczenie (experiential learning model), który opisuje sposób w jaki ludzie mogą doświadczenie przekształcać w wiedzę. W jakim celu? Po to by następnie wykorzystać ją w praktyce i przekształcać postawy i zachowania. David Kolb – pomysłodawca koncepcji, która powstawała w latach 70-tych XX wieku oparł ją na czterech zasadach, które stanowią pewną prawidłowość. To także cztery etapy zdobywania nowej wiedzy:

Zasada 1. Praktyka i doświadczenie – to klucz do zdobycia Wiedzy.

Zasada 2. Doświadczenie prowadzi do obserwacji i refleksji.

Zasada 3. Refleksja buduje reguły, dające się wykorzystać do opisania określonych zdarzeń.

Zasada 4. Powstała w ten sposób wiedza jest następnie weryfikowana, sprawdzana w praktyce, co prowadzi do powstania nowych doświadczeń.

Następnie cykl zaczyna się od początku.

Cykl Kolba składa się z czterech etapów. Poszczególne etapy cyklu zataczają koło. Uczeń ma poznawać, doświadczać i wyciągać wnioski. W tym modelu nie chodzi o to, aby "zakuć" i zapamiętać, ale by doświadczyć, spostrzec i zapamiętać korzystając z ogólnych wniosków.

Jak zastosować cykl na lekcjach?

Koncepcja Kolba jest chętnie wykorzystywane podczas szkoleń. Coraz częściej model ten stosowany jest również przez nauczycieli w trakcie lekcji. Jak wprowadzić cykl Kolba na lekcjach? Czy każdy przedmiot, każde zagadnienie da się tak przygotować, aby zastosować wymienione wyżej zasady? Odpowiedź brzmi tak – i to bez względu na to czy mowa o zajęciach plastycznych, przez biologię, język polski, do fizyki i chemii. W tej metodzie chodzi przede wszystkim o to, aby temat teoretyczny i często abstrakcyjny przekłuć w coś, czego uczeń może doświadczyć, łączyć i przetwarzać z różnych perspektyw.

Cztery etapy cyklu Kolba w praktyce

Przykład: wykorzystanie cyklu kolba na lekcji plastyki

1. Nauczyciel pokazuję uczniom dzieła, obrazy i rzeźby związane np. z jednym nurtem, mające te same cechy. Możliwe jest też wyświetlenie filmu dot. danego nurtu – to etap budowania wiedzy przez konkretne doświadczenie.

2. Następnie odbywa się burza mózgów, dyskusja i spisanie cech, które dostrzegają uczniowie w przedstawionych pracach i dziełach. To etap refleksji wynikającej z obserwacji i doświadczenia, angażujący różne ośrodki mózgowe.

3. W trzecim etapie uczniowie, wspólnie z nauczycielem, budują reguły odnoszące się do omawianych przypadków, czyli budowana jest wiedza.

4. Pozostaje ostatnia prosta, czyli wykorzystanie zbudowanej wiedzy w praktyce. Nauczyciel prosi uczniów o stworzenie pracy plastycznej, która będzie opierała się na zastosowaniu tego, czego się nauczyły.

Ten prosty scenariusz można stosować w wielu tematach lekcyjnych. Ważne jednak, aby pamiętać, że uczniowie różnią się od siebie stylami uczenia się. Jedni uczą się szybciej, drudzy wolniej, jednym sprzyja to, że czegoś doświadczą, innym to kiedy od początku poznają teorię. Ta różnorodność może wpłynąć np. na kolejność czerpania z doświadczenia i obserwacji. Nie jest to jednak błąd. To, że uczeń nie zacznie od „praktyki i doświadczenia” nie podważa teorii Kolba. Cykl jest bowiem kołem, a uczeń może być włączony różnych etapach cyklu.

Uczenie się z doświadczenia – korzyści dla uczniów

Podstawową korzyścią wynikającą ze stosowania omawianych zasad na lekcji jest zwiększenie zaangażowania uczniów. Młodzież różniąca się od siebie korzysta z doświadczeń bez względu na to, jaki styl poznawczy, jakie nastawienie i jaki temperament ma każdy uczeń z osobna. To zapewnia każdemu aktywny udział w zajęciach, niezależnie od jego preferencji dotyczących procesu nauczania i uczenia się.

Co jednak ważniejsze, choć nie do zauważenia wprost po zajęciach, to wyposażenie uczniów w umiejętność uczenia się przez doświadczenie. Właśnie ta umiejętność jest niezbędna, aby dostosować się do zmieniającej się rzeczywistości. Uczeń, który potrafi uczyć się przez doświadczenie będzie umiał zmierzyć się z zadaniami, do których nie został przygotowany w toku edukacji formalnej.

Autor: Michał Okrasa

Kalendarz świąt zawodowych październik