Uczenie się przez doświadczenie

Uczenie się przez doświadczenie, czyli cykl Kolba w szkole. Dlaczego każdy uczeń powinien stosować koncepcję Kolba?

Nikt z nas nie jest w stanie przewidzieć przyszłości. Przekonujemy się o tym właściwie każdego dnia. Zdarzenia, których nie sposób przewidzieć, skłaniają do wysunięcia tezy, że jedną z najważniejszych kompetencji przyszłości będzie ciągłe uczenie się tego, czego nawet nie przewidywaliśmy. To właśnie uczenie się nieprzewidzianego będzie stanowiło potrzebę człowieka, znajdzie się w zbiorze jego zainteresowań. Jak uczyć się tego, czego nie da się przewidzieć? Przez doświadczenie. Model uczenia się przez doświadczenie, znany współcześnie jako cykl Kolba. Pokazuje on, że nauka to proces realizowany w następujących po sobie krokach: doświadczenie – refleksja – wiedza – praktyka. Cykl Kolba może stosować każdy nauczyciel, nie tylko doświadczony trener. Sprawdź, jak zmodyfikować proces uczenia, aby był bardziej efektywny.

Na czym polega cykl Kolba? Podstawowe zasady

Cykl Kolba jest nazywany również modelem uczenia się przed doświadczenie (experiential learning model), który opisuje sposób w jaki ludzie mogą doświadczenie przekształcać w wiedzę. W jakim celu? Po to by następnie wykorzystać ją w praktyce i przekształcać postawy i zachowania. David Kolb – pomysłodawca koncepcji, która powstawała w latach 70-tych XX wieku oparł ją na czterech zasadach, które stanowią pewną prawidłowość. To także cztery etapy zdobywania nowej wiedzy:

Zasada 1. Praktyka i doświadczenie – to klucz do zdobycia Wiedzy.

Zasada 2. Doświadczenie prowadzi do obserwacji i refleksji.

Zasada 3. Refleksja buduje reguły, dające się wykorzystać do opisania określonych zdarzeń.

Zasada 4. Powstała w ten sposób wiedza jest następnie weryfikowana, sprawdzana w praktyce, co prowadzi do powstania nowych doświadczeń.

Następnie cykl zaczyna się od początku.

Cykl Kolba składa się z czterech etapów. Poszczególne etapy cyklu zataczają koło. Uczeń ma poznawać, doświadczać i wyciągać wnioski. W tym modelu nie chodzi o to, aby "zakuć" i zapamiętać, ale by doświadczyć, spostrzec i zapamiętać korzystając z ogólnych wniosków.

Jak zastosować cykl na lekcjach?

Koncepcja Kolba jest chętnie wykorzystywane podczas szkoleń. Coraz częściej model ten stosowany jest również przez nauczycieli w trakcie lekcji. Jak wprowadzić cykl Kolba na lekcjach? Czy każdy przedmiot, każde zagadnienie da się tak przygotować, aby zastosować wymienione wyżej zasady? Odpowiedź brzmi tak – i to bez względu na to czy mowa o zajęciach plastycznych, przez biologię, język polski, do fizyki i chemii. W tej metodzie chodzi przede wszystkim o to, aby temat teoretyczny i często abstrakcyjny przekłuć w coś, czego uczeń może doświadczyć, łączyć i przetwarzać z różnych perspektyw.

Cztery etapy cyklu Kolba w praktyce

Przykład: wykorzystanie cyklu kolba na lekcji plastyki

  1. Nauczyciel pokazuję uczniom dzieła, obrazy i rzeźby związane np. z jednym nurtem, mające te same cechy. Możliwe jest też wyświetlenie filmu dot. danego nurtu – to etap budowania wiedzy przez konkretne doświadczenie.

  2. Następnie odbywa się burza mózgów, dyskusja i spisanie cech, które dostrzegają uczniowie w przedstawionych pracach i dziełach. To etap refleksji wynikającej z obserwacji i doświadczenia, angażujący różne ośrodki mózgowe.

  3. W trzecim etapie uczniowie, wspólnie z nauczycielem, budują reguły odnoszące się do omawianych przypadków, czyli budowana jest wiedza.

  4. Pozostaje ostatnia prosta, czyli wykorzystanie zbudowanej wiedzy w praktyce. Nauczyciel prosi uczniów o stworzenie pracy plastycznej, która będzie opierała się na zastosowaniu tego, czego się nauczyły.

Ten prosty scenariusz można stosować w wielu tematach lekcyjnych. Ważne jednak, aby pamiętać, że uczniowie różnią się od siebie stylami uczenia się. Jedni uczą się szybciej, drudzy wolniej, jednym sprzyja to, że czegoś doświadczą, innym to kiedy od początku poznają teorię. Ta różnorodność może wpłynąć np. na kolejność czerpania z doświadczenia i obserwacji. Nie jest to jednak błąd. To, że uczeń nie zacznie od „praktyki i doświadczenia” nie podważa teorii Kolba. Cykl jest bowiem kołem, a uczeń może być włączony różnych etapach cyklu.

Uczenie się z doświadczenia – korzyści dla uczniów

Podstawową korzyścią wynikającą ze stosowania omawianych zasad na lekcji jest zwiększenie zaangażowania uczniów. Młodzież różniąca się od siebie korzysta z doświadczeń bez względu na to, jaki styl poznawczy, jakie nastawienie i jaki temperament ma każdy uczeń z osobna. To zapewnia każdemu aktywny udział w zajęciach, niezależnie od jego preferencji dotyczących procesu nauczania i uczenia się.

Co jednak ważniejsze, choć nie do zauważenia wprost po zajęciach, to wyposażenie uczniów w umiejętność uczenia się przez doświadczenie. Właśnie ta umiejętność jest niezbędna, aby dostosować się do zmieniającej się rzeczywistości. Uczeń, który potrafi uczyć się przez doświadczenie będzie umiał zmierzyć się z zadaniami, do których nie został przygotowany w toku edukacji formalnej.

Autor: Michał Okrasa